Шынайы өнер үнсіз де сөйлейді
Өнер – адамның ішкі әлемі мен рухани ізденістерінің тоғысқан кеңістігі.
– Бір рөлге дайындық барысында өзіңіз туралы бұрын-соңды байқамаған, күтпеген қырларыңызды ашқан сәттер болды ма? Сол сәтте сіздің ішкі жан-дүниеңіз, кәсіби ұстанымдарыңыз өзгерді ме?
– Иә, ондай сәттер жиі кездеседі. Әсіресе, «Кешкі 7» спектаклі қойылар кезде ерекше бір тәжірибе жинадым. Бұл қойылымның ерекшелігі – әр актер өзінің жазған жеке әнін сахнада орындайды. Ал мен бұған дейін жеке ән жазып көрмеген едім. Бір сәтте өзіме: «Ән қалай жазылады? Оның әуені мен мәтіні қайдан туады? Бұл процесс қалай?» – деген сұрақтар қойып, шығармашылық толғанысқа түстім. Көп ойландым, кеңес те сұрадым. Бірақ бәрібір ішімдегі бір тұтас дүние шықпады. Бір күні – күтпеген сәтте жүрегімнен бір әуен туып, оған сөздер қосылып, «Жігіттер» деген ән дүниеге келді. Бұл мен үшін күтпеген жаңалық болды. Осы сәтте өзімде бұрын байқалмаған композиторлық қабілет барын сездім. Бұл тек кәсіби емес, рухани жаңалық болды. Өнер адамы ретінде ішкі шекараларды бұзып, жаңа қырымды аштым.
– Тарихи рөлдермен жұмыс істеген кезде қандай жауапкершілікті сезінесіз? Бұл рөлдер сіздің кәсіби дамуыңызға және сахнадағы көзқарасыңызға қалай әсер етеді?
– Менің шығармашылық жолымның басым бөлігі – тарихи рөлдермен тығыз байланысты. Тарих – бұл тек өткен күндердің шежіресі емес, ол – бүгінгі болмыстың тамыры. Біз сахнада бабаларымыздың бейнесін көрсеткенде, көрермен тек бейне емес, рухты, руханиятты, өткен өмірдің лебін сезінуі керек. Ол үшін тек актерлік шеберлік жеткіліксіз. Әрбір рөлге кірісерде мен сол тұлғаның өмір сүрген уақытын, сол кезеңдегі адамдардың мінезін, болмысын зерттеуге тырысамын. Егер уақыт жетпей жатса, ұқсас мінез-құлықтағы адамдарды немесе сол заманды сипаттайтын деректерді іздеймін. Бұл – ішкі сенімділік береді. Өйткені рөл сенімді болмаса, көрермен де сені қабылдамайды. Тарихи рөлдерді зерттеу арқылы мен өзімнің де ұлттық болмысыма, өткеніме тереңірек үңілемін. Бұл тек сахна емес, өмірлік сабақ сияқты.
– Комедиялық және трагедиялық рөлдердің әрқайсысының өзіндік табиғаты мен тереңдігі бар. Осы екі жанрдың қайсысы сіз үшін актер ретінде көбірек кәсіби сын-тегеурін тудырады? Қай жанрда өзіңізді еркінірек сезінесіз, ал қайсысы сізді терең ізденуге итермелейді?
– Шынын айтқанда, комедия ойнау әлдеқайда қиын. Себебі адамдарды күлдіру – олардың ішкі қорғанысын бұзып, шынайы эмоция туғызу деген сөз. Ал бұл үлкен еңбек пен дәлдікті талап етеді. Комедияда сен көрерменнен бір саты төмен тұруың керек. Өзіңді мазақ ете білу, иронияны жеткізу, ұялмай, қорықпай ойнау – кез келген актердің қолынан келе бермейді. Ал трагедияда жүректен шыққан мұң жеткілікті болуы мүмкін. Комедияда уақыт, интонация, пластика бәрі бірдей дәл жұмыс істеуі керек. Сондықтан мен үшін әзірге комедиялық рөлдер күрделірек, бірақ оларды ойнау арқылы өзімді дамытуға тырысамын.
– Эмоцияны «жасап көрсету» мен шынайы «сезініп» ойнаудың айырмасы қандай?
– Актер эмоцияны әрқашан шынайы сезінуге тырысады. Бірақ өмірлік тәжірибе, жас мөлшері, ішкі сезімнің жетіспеушілігі кейде толық сезінуге мүмкіндік бермейді. Мысалы, кейіпкерің ауыр қайғы кешсе, ал сен өмірде ондайды көрмеген болсаң, оны шынайы жеткізу қиын. Мұндайда біз сыртқы формаға сүйенеміз: қимыл, дауыс, мимика арқылы эмоцияны жасап көрсетеміз. Бірақ бұл жай ғана ойын емес. Бұл да еңбек. Өйткені көрерменге жалған дүние өтпейді. Шынайы болмаған рөл жүрекке жетпейді.
Ал сезініп ойнаған сәт – ол нағыз сиқыр. Ондайда кейіпкер сенің бойыңда өмір сүріп, сен арқылы сөйлейді. Мұндай сәттер жиі бола бермейді, бірақ сол сәттер үшін біз сахнаға қайта-қайта ораламыз.
– Актер болу – өмір салты, тіпті тағдыр десек те болады. Осы жол сіздің жеке өміріңізге, ойыңызға, сезімдеріңізге қандай салмақ түсірді? Қоғам, көрермен алдындағы жауапкершілікті қалай сезінесіз?
– Актер болу – тек сахнаға шығып, рөл ойнау емес. Бұл – үлкен жауапкершілік. Себебі сен сахна-да – халықтың алдындасың. Сенің әр сөзің, әр әрекетің – әсер, тәрбие, ой. Көпшіліктің көз алдында жүрген соң, өзіңе де талап көбейеді.
Кейде өз-өзіме сұрақ қоямын: «Неге мен осы жолды таңдадым? Бұл менің миссиям ба?» деп. Бұл сұрақтардың жауабын бірден табу мүмкін емес. Бірақ уақыт өте келе, мен өз орнымды, өз мақсатымды ұғып келе жатқандаймын.
Бүгін мен болашағымды сөзбен емес, іспен көрсеткім келеді. Шынайы өнер үнсіз де сөйлейді. Мен де өзімнің шынайылығыммен халыққа әсер еткім келеді.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан
Айгерім ОРЫНБАЙҚЫЗЫ,
ЕҰУ студенті
